زار چه موجودی است؟ | انواع زار
احتمالا شما هم تا حلا اسم به زار به گوشتون خورده؛ اما نمی‌دونید زار دقیقا چیه؟ یه عده فکر می‌کنن زار فقط یه مراسم عزاداریه که تو بعضی از شهرای جنوبی برگزار میشه. اگه فکر می‌کنید که دل و جرئت خوبی دارید و سرتون هم واسه ماجراهای مرموز و ترسناک درد می‌کنه، حتما تو این نوشتار همراهمون باشید. قراره اینجا هم دربارۀ زار حرف بزنیم و هم انواع مختلف‌شو براتون معرفی کنیم. آماده‌اید؟ بریم که شروع کنیم:
زار یه موجودِ غیرارگانیکه مثل جن و سایر موجودات ماورالطبیعی، که زادگاه اصلی‌ش دریاست. اصن به خاطر همین محل زندگی زاره که زار و مراسمی که براش برگزار می‌کنن به شهرهای جنوبی کشورمون که نزدیک دریا هستن مربوط میشه. در نظر بومی‌ها و محلی‌های شهرهای جنوبی ایران، زار هم جز خانواده جنیان محسوب میشه و زمانی که بادهای فصلی از سمت دریا به سمت خشکی می‌وزند، زارها رو همراه خودشون به خشکی میارن.
از دید محلی‌ها، زارها اکثرا موجوداتی شیطانی هستن که با بادهای ماورایی وارد زندگی انسان‌ها تو خشکی میشن و با نفوذ کردن درون انسان باعث درد، رنج، عذاب و بیماری انسان میشن. این موجودات خبیث وقتی وارد بدن انسان میشن، کنترل انسانو به دست می‌گیرن و هر طور که دلشون بخواد انسان‌ها رو آزار میدن. به خاطر همینه که به قربانی و فردی که زار درونش نفوذ کرده و کنترلشو به عهده گرفته مرکب میگن. به لحاظ معنایی زار تو زبان فارسی به معنای حالت آشفته و خرابه و به حالت قربانی‌هایی که گرفتار زار شدن اشاره داره.
طبق تحقیقاتی که تو این زمینه صورت گرفته، ریشۀ اصلی زار، به مردمان آفریقا برمی‌گرده. داخل ایران، بومی‌های کرانه‌های خلیج فارس از شرقی‌ترین نقطه یعنی چابهار و حتی بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان تا غربی‌ترین نقطه که آبادان باشه، همه و همه به زار اعتقاد دارن و هر کدوم اسم خاصیو به این موجود نسبت میدن؛ مثلا تو سیستان و بلوچستان به اونا گواتی و دمان، تو خوزستان بهشون اهل هوا و تو جزیرۀ خارک به اونا زیران میگن. تو این مناطق برای مرکب‌ها و کسایی که گرفتار زار شدن یه مراسم برگزار می‌کنن که حین مراسم، زار رو رام کنن. به رام کنندۀ زار تو این مراسم بابازار و مامازار میگن؛ بابازار مردیه که وظیفۀ رام کنندگی رو انجام میده و مامازار هم زنه.
انواع زار
زارها به دسته‌ها و گروه‌های متفاوتی تقسیم میشن. اکثرا تقسیم‌بندی زارها تو ایران براساس قبیلۀ اون زار صورت می‌گیره و از انواع مختلف زارها میشه به زارهای سادات، حبشی، بحری، مسکتی و ... اشاره کرد. هر کدوم از این دسته زارها آداب و مناسک خاص قبیله خودشونو دارن. از طرف دیگه یه دسته‌بندی دیگه از زارها اونارو نسبت به مذهب‌شون طبقه‌بندی می‌کنه؛ مثلا زارهای مسلمان، زارهای یهودی و مسیحی. تقریبا اکثر زارها خداپرست هستن به غیر از یه دسته به نام زارهای ارضی که کافرن و جز نیروهای شیطانی به حساب میان.
علائم زار داشتن
طبق گفته بومی‌ها و معتقدان به زار، چند نشانه و علامت فیزیکی و روانی در مرکب‌ها و قربانی‌های زار قابل رویته:
- گرفتگی اعضای بدن: این نشانه زمانی جز علائم زار داشتن به شمار میاد که فرد از لحاظ پزشکی هیچ مشکلی نداره و حتی با آزمایش دادن هم مشکلی مشخص نیست اما فرد به شدت احساس کوفتگی و گرفتگی تو اعضای مختلف بدنش داره.
- سردی و کم‌رنگ شدن روابط دیگران با فرد: تو این مورد اطرافیان و دوستان و آشناهای فرد مبتلا، به صورت تدریجی از فرد کناره می‌گیرن و تمایلی به ارتباط با اون ندارن.
- دیدن چندبارۀ گوسفند، شتر،گاو و ماهی در خواب: تو این نشانه، فرد قربانی مرتب خواب گوسفند و شتر و ماهی می‌بینه.
- پیچیدگی و گره افتادن در کارهای فرد: این زمانیه که فرد، گرفتار مسائل پیچیده میشه و اصطلاحا توی کارش گره میفته. فرد خودش دلیل این همه بدبیاری و اتفاقای بد پشت سر هم رو درک نمی‌کنه.
- شنیدن صدای اذان: این زمانی اتفاق میفته که وقت اذان نیست اما فرد گرفتار، گاه و بی‌گاه صدای اذان می‌شنوه.
- پیشبینی و آگاهی یافتن از اتفاقات: تو این نشانه فرد قربانی به صورت ناخودآگاه اتفاقایی که چند دقیقه یا چند ساعت بعد رخ میده رو از قبل میفهمه و بهشون آگاه میشه.
- احساس غم و افسردگی زیاد
- ریزش مو
- احساس سنگینی در قسمت‌های شانه و سر
موسیقی زار چیست؟
موسیقی زار یکی از موسیقی‌های مشهور و محلی جنوبی‌های ایران به حساب میاد که به گفتۀ بومی‌ها این موسیقی هم ریشه در موسیقی بومی آفریقایی‌ها داره. تو این موسیقی هیجان‌انگیز از سازهای مختلفی استفاده میشه اما مشهورترین ساز موسیقی زار، ساز تنبوره. از شاخ گاو یا بزی که قراره برای مراسم زار قربانی کنن، مضراب تنبور ساخته میشه.
این ساز در مراسم زار، به دست بابازار یا کسی که او اجازه بده نواخته میشه. طبق گفتۀ معتقدان به زار، شیوه و چگونگی درمان فرد مرکب در مراسم زار، بر اساس ریتم و قطعه‌ای که در مراسم نواخته میشه مشخص میشه. سازهای دیگه‌ای که تو این موسیقی محلی به کار میرن عبارتند از: دمام یا ابوسعین، طبل، دف، زنجاری یا همون دایره زنگی، سنج و ... . به طور کلی موسیقی نقشی کلیدی در برگزاری مراسم زار داره و استفاده از سازهای خاص و ریتم‌های گوش‌نواز، یه حالت معنوی بین شرکت‌کنندگان مراسم زار و نیروهای ماورایی ایجاد می‌کنه.
در این موسیقی به خصوص در مولودخوانی اهل سنت در سیستان و بلوچستان، ردپایی از جلوه‌های موسیقی عربی مشاهده میشه و حین برگزاری مراسم آهنگ‌ها و قطعه‌هایی به سبک هندی، آفریقایی و... هم به گوش میرسه. موسیقی زار در واقع طریقه و ابزاریه برای شکل‌گیری ارتباط میان انسان‌ها و ارواح و جنیان که باعث میشه روند درمان و رام شدن زار سریع‌تر انجام بشه.
حرف آخر
بعد از خوندن این نوشتار دیدیم که زار صرفا یه مراسم آیینی نیست و در حقیقت زار یه موجوده ماورالطبیعیه و آیین و مراسمی هم که با نام آیین زار برگزار میشه؛ برای رام کردن زاریه که به داخل بدن انسان رسوخ کرده. اگرچه شاید برخی اعتقادی به زار و آیینش نداشته باشن اما اونچه که مشخصه اینه که این آیین سال‌های زیادیه که در نواحی مختلف جنوب ایران برگزار میشه و معتقدان و شرکت‌کنندگان زیادی رو هم به خودش جلب می‌کنه. موسیقی زار هم که حین مراسم نواخته میشه یکی از مشهورترین موسیقی‌های محلی جنوب ایرانه. آرچی صرفا یه فروشگاه اینترنتی نیست و همین‌طور که دیدید ما اینجا برای شما کلی روایت و قصۀ جذاب از قصه شب گرفته تا ماجرای افسانه‌ها آماده کرده‌ایم که می‌تونید اونا رو تو قسمتای دیگۀ وب‌سایت آرچی ببینید.
